Η αξια της επιστημονικης στηριξης στον αθλητισμο
Η επιστημονική προσέγγιση στον αθλητισμό αφορά την εφαρμογή των διάφορων επιστημονικών πεδίων και των επιστημόνων που ασχολούνται με αυτά στην διαδικασία εντοπισμού, ανάπτυξης και υποστήριξης προπονητών και αθλητών. Ζούμε στην εποχή της εξειδίκευσης σε όλους τους επιστημονικούς τομείς και αυτό αφορά και την ίδια την αθλητική επιστήμη. Παράλληλα, στην αθλητική επιστήμη, πέραν από την εξειδικευμένη γνώση στον κάθε τομέα, υπάρχουν όργανα υψηλής τεχνολογίας τα οποία μπορούν να μετρήσουν και να επεξεργαστούν λεπτομερή δεδομένα τα οποία δεν μπορούν να παρατηρηθούν με το μάτι ακόμα και από τους πιο έμπειρους προπονητές.
Είναι πολύ σημαντικό να αντιληφθούμε πως η αθλητική απόδοση επηρεάζεται και καθορίζεται από πολλές παραμέτρους. Οι McDougal et al. (1991) αναφέρουν τη δική τους θεωρία ως προς τους παράγοντες που καθορίζουν την αθλητική απόδοση και οι οποίοι περιληπτικά έχουν ως εξής:
Παράγοντες που αφορούν την γενετική προδιάθεση (ταλέντο) των αθλητών / αθλητριών και καθορίζουν τον βαθμό δεκτικότητας της προπόνησης, η κατάσταση της υγείας (τραυματισμοί, κόπωση, φαρμακευτική αγωγή κτλ), η προπόνηση (επίπεδο γνώσης και εμπειριών προπονητών, αποτελεσματικότητα προπονητικού σχεδιασμού), η γνώση που παρέχεται από επιστήμες όπως η φυσιολογία, ψυχολογία, βιομηχανική κτλ). Δηλαδή, ο συνδυασμός όλων των περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων καθώς και η προσωπικότητα των αθλητών, αλληλεπιδρούν καθορίζοντας την αθλητική απόδοση. Στην πιο πάνω θεωρία θα μπορούσαν να προστεθούν και άλλοι παράγοντες αλλά περισσότερο θέλουμε να δείξουμε πως η αθλητική απόδοση είναι πολύ-παραγοντική και πως απαιτείται ειδική γνώση από πολλές ειδικότητες για να υπάρχει η αυξημένη δυνατότητα μεγιστοποίησης των αθλητικών επιδόσεων ενός αθλητή ή μίας αθλήτριας.
Επιστήμη του αθλητισμού:
Η επιστήμη του αθλητισμού μπορεί να ενισχύσει την εμπειρική γνώση με στοιχεία τα οποία βασίζονται στην επιστημονική τεκμηρίωση διά μέσου της επιστημονικής ερευνητικής μεθοδολογίας. Τα αποτελέσματα των έγκυρων και αξιόπιστων ερευνών που εκπονούνται χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένο βαθμό βεβαιότητας και στην συνέχεια μπορούν να γίνουν συγκεκριμένες εισηγήσεις για πρακτική εφαρμογή της καινούριας γνώσης που ‘παράγεται.’
Προσοχή χρειάζεται να επιδεικνύεται διότι δυστυχώς το εύκολο κέδρος ωθεί μερικούς επιστήμονες ή μη στο να καταφεύγουν στην παροχή υπηρεσιών που δεν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες ή των οποίων οι εφαρμογές είναι αμφίβολες με αποτέλεσμα την ελλιπή ή και αναποτελεσματική στήριξη των αθλητών / αθλητριών.
Η επιστημονική υποστήριξη έχει ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών που καλύπτει πέραν από τους αθλητές υψηλού αθλητισμού αλλά και αθλούμενους. Για παράδειγμα: γίνονται εργομετρικές εξετάσεις για αξιολόγηση για καθορισμό προπονητικών προγραμμάτων και αναγκών, ιατρικό ‘κοσκίνισμα’ για σκοπούς εντοπισμού αντενδείξεων ή περιορισμών κατά την άσκηση, επιστημονικές συμβουλές διατροφής, αποκατάσταση τραυματισμών, ψυχολογική στήριξη αθλούμενων όλων των ηλικιών και κυρίως παιδιών αλλά και ατόμων με διάφορες ψυχολογικές διαταραχές ή ακόμα και διατροφικές διαταραχές κτλ.
Εφαρμογές της αθλητικής επιστήμης στον εντοπισμό, υποστήριξη και ανάπτυξη ταλέντων:
Οι επιστήμονες μπορούν να εφαρμόσουν υφιστάμενες ή να αναπτύξουν νόρμες για διάφορες γενικές αθλητικές δεξιότητες μέσα από τις οποίες μπορούν να εντοπιστούν τα παιδιά που έχουν γενετική αθλητική προδιάθεση (ταλέντο) για να μπορούν να διοχετευθούν σε διάφορα αθλήματα, κυρίως εφαρμόζοντας τεστ πεδίου και λιγότερο τεστ εργαστηρίου.
Κίνδυνοι: Η εξειδίκευση του παιδιού από πολύ νωρίς σε ένα άθλημα εμπεριέχει τον κίνδυνο της ελλιπούς πολύπλευρης ανάπτυξης αθλητικών ικανοτήτων τις οποίες δύσκολα αναπτύσσει σωστά σε πιο μεγάλη ηλικία.
Προσοχή θα πρέπει να δίνεται και στον σωστό τρόπο διαχείρισης των παιδιών που αποκλείονται ως ‘μη ταλέντα’ ώστε να μην έχουν ψυχολογικές επιπτώσεις οι οποίες μπορούν να τους αποτρέψουν από την άθληση ακόμα και για σκοπούς υγείας.
Σημαντικά οφέλη αποκομίζονται με ένα πρόγραμμα εντοπισμού ταλέντων διά μέσου του εντοπισμού και της υποστήριξης των ταλαντούχων παιδιών αυξάνοντας την βάση πληθυσμού των ταλέντων η οποία, κατά συνέπεια, θα αυξήσει τις πιθανότητες κάποια από αυτά τα παιδιά να αναδειχθούν στους αυριανούς πρωταθλητές.
Εφαρμογές της αθλητικής επιστήμης στον υποστήριξη των πρωταθλητών
Εργοφυσιολογία:
Η εργοφυσιολογία, ανάμεσα σε άλλα, ασχολείται με την αξιολόγηση και τον καθορισμό των φυσιολογικών παραμέτρων που σχετίζονται με την αθλητική απόδοση και αφορούν την αντοχή, δύναμη, ταχυ-δύναμη κτλ. Μπορεί να εντοπιστούν οι αδυναμίες των αθλητών / αθλητριών και να γίνουν ειδικές προπονητικές εισηγήσεις για βελτίωση των αδυναμιών με την αναπροσαρμογή του προπονητικού προγράμματος. Παράλληλα, μπορεί να γίνουν εισηγήσεις για αντιμετώπιση και πρόληψη φαινομένων ‘υπερκόπωσης – υπερ-προπόνησης.’
Μέσα από τις εργομετρήσεις μπορούν να καθοριστούν οι προπονητικές εντάσεις (προπονητικές ζώνες) με την χρήση αναλυτή αναπνευστικών αερίων, μετρητή γαλακτικού οξέος, χρήση καρδιοσυχνόμετρου κτλ.
Ευρεία χρησιμότητα των εργομετρικών εξετάσεων σε αθλήματα που φαινομενικά δεν έχουν να κερδίσουν πολλά, όμως η πληροφόρηση που μπορεί να δοθεί μπορεί να παρέχει γνώση για ‘λεπτομέρειες’ οι οποίες μπορεί να καθορίσουν τους νικητές από τους ηττημένους σε ένα αγώνα.
Διατροφολογία:
Η διατροφολογία μπορεί να παρέχει τεκμηριωμένες εισηγήσεις για την διατροφή αναλόγως των εξειδικευμένων αναγκών των αθλητών με βάση των σωματότυπο, τις ενεργειακές ανάγκες του αγωνίσματος και της προπόνησης, το ιδεατό σωματικό βάρος για το αγώνισμα, την μεγιστοποίηση των ενεργειακών αποθεμάτων στον οργανισμό, την αποφυγή χρήσης ή κατάχρησης διατροφικών συμπληρωμάτων ή η εισήγηση για χρήση αυτών που έχει εξειδικευμένη ανάγκη ο / η αθλητής –τρια. Παράλληλα, μπορούν να δοθούν εισηγήσεις για βελτιστοποίηση των διατροφικών μεθόδων αναπλήρωσης της ‘χαμένης’ ενέργειας.
Βιομηχανική:
Η βιομηχανική ασχολείται με την μελέτη της βέλτιστης αθλητικής τεχνικής και την λεπτομερή ανάλυση με την χρήση εξειδικευμένων οργάνων μέτρησης της ταχύτητας, ισχύος, δυνάμεων και γίνονται εισηγήσεις για αύξηση της αποδοτικότητας της τεχνικής. Παράλληλα, η βιομηχανική βοηθά στην ανάπτυξη αθλητικών οργάνων και εξοπλισμού τα οποία βελτιώνουν την αποδοτικότητα, όπως παπούτσια, ρακέτες τένις, μπάλες ποδοσφαίρου κτλ.
Αθλητική ψυχολογία
Η επιστήμη της αθλητικής ψυχολογίας μπορεί να βοηθήσει στην διαχείριση των συναισθημάτων των αθλητών, διαχείριση του άγχους ώστε να υπάρχει το ιδανικό επίπεδο ψυχολογικής διέγερσης. Μπορούν να εφαρμοστούς τεχνικές ψυχολογίας που αφορούν στην δημιουργία ‘εικόνων’ και ‘παραστάσεων’ της επιτυχίας στους αθλητές, της εμπέδωσης της ορθής τεχνικής, της προοδευτικής αντιμετώπισης της φοβίας, αλλά και γενικότερα της αντιμετώπισης προβλημάτων που μπορεί να παρουσιαστούν και στην προσωπική ζωή του αθλητή ή της αθλήτριας. Επιπρόσθετα, μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων που δυνητικά οδηγούν σε ανορεξία και βουλιμία.
Αθλητιατρική
Η αθλητιατρική ασχολείται, ανάμεσα σε άλλα, με την πρόληψη και αντιμετώπιση τραυματισμών, τη διασφάλιση της υγείας των αθλητών / αθλητριών και μπορεί να παρέχει οδηγίες για την αντιμετώπιση ασθενειών με την χρήση φαρμάκων, συστάσεις για την χρήση συμπληρωμάτων ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές του αθλητή ή της αθλήτριας, αλλά και να ελαχιστοποιείται η πιθανότητα ακούσιου κρούσματος ντόπινγκ.
Βιοχημεία της άσκησης
Η βιοχημεία της άσκησης μπορεί να καθορίσει τα επίπεδα συγκεκριμένων βιοχημικών παραμέτρων που σχετίζονται με την αθλητική απόδοση και την υγεία.
‘Too much of a good thing’
Η υπερβολική εξάρτηση από διάφορες μετρήσεις σε σημείο που να εμποδίζει την προετοιμασία του αθλητή πιθανόν να επιφέρει αντιπαραγωγικά αποτελέσματα σε σημείο που να ερμηνεύεται λανθασμένα μία τυχαία μεταβολή ως μείωση της απόδοσης και να οδηγεί στην δημιουργία στρεσογόνων συναισθημάτων στον αθλητή ή την αθλήτρια.
Οι σημαντικότεροι επιστήμονες και προπονητές προοδεύουν όταν αντιλαμβάνονται τις αδυναμίες τους και όταν μέσα στα πλαίσια αμοιβαίας συνεργασίας μοιράζονται τις ιδέες και τις γνώσεις τους αλλά ταυτόχρονα τολμούν να ρωτήσουν αυτά που δεν ξέρουν ώστε να ενισχύσουν την γνώση τους.
Η ουσία των επιστημών που ασχολούνται με την αθλητική απόδοση είναι πως πρέπει να γνωρίζουμε τους λόγους και τις επιδράσεις των εφαρμογών που κάνουμε, είτε αυτές είναι επιστημονικές εισηγήσεις, είτε αυτές είναι προπονητικές εισηγήσεις.
Όπως είπε και ένας σπουδαίος προπονητής μεγάλων αποστάσεων με πολλούς Ολυμπιονίκες δρομείς στο βιογραφικό του, ο Ν.Ζηλανδός Άρθουρ Λίδιαρντ:
‘Αν ρωτήσεις τον προπονητή σου το λόγο για τον οποίο σου αναθέτει μία προπόνηση και δεν ξέρει να σου απαντήσει….τότε άλλαξε προπονητή’
Είμαστε εδώ με τους έμπειρους γυμναστές μας για να απαντήσουμε σε όλες τις ερωτήσεις σας και να σας καθοδηγήσουμε σωστά .